- Kişisel Gelişim: Okuma Alışkanlığı Kazandırma
- Eğitim: Okuma Kültürünü Yaygınlaştırma, Okuma Becerisini Geliştirme, Okuma İlgisini Artırma
- Yenilikçi Fikirler: Yapay Zekâ Tabanlı Kitap Okuma Takip ve Destek Platformunun Geliştirilmesi (www.okuokut.org)
Okuma alışkanlığı, bireyin bir gereksinim ve mutluluk kaynağı olarak algılaması sonucu okuma eylemini yaşam boyu, sürekli, düzenli ve eleştirel bir şekilde gerçekleştirmesidir. Özellikle öğrenciler ve gençler arasında okuma alışkanlığının kazandırılması ve artırılmasını hedefleyen Oku Okut: Yapay Zekâ Destekli Okuma Alışkanlığı Kazandırma Projesi, Oku Okut Derneği tarafından geliştirilmiştir. Proje kapsamında, öğrencilerin okuma alışkanlıklarına dair mevcut durumun tespit edilmesine ve öğrencilerin okuma becerilerinin geliştirilmesine odaklanan bilimsel araştırmalar yürütülecektir. Bu araştırmalarla eş zamanlı olarak öğrencilerin düzenli olarak kitap okumalarını takip ve teşvik etmek amacıyla yapay zekâya dayalı bilişim sistemlerinin kullanıldığı, web tabanlı hizmet sunan ve mobil cihazlarla uyumlu, okurların dilerlerse okumalarına dair ses dosyalarını yükleyebilecekleri, okudukları kitaplarla ilgili kitap değerlendirmesi yazabilecekleri ve kendilerine sunulan soruları cevaplayabilecekleri Oku Okut Platformu (www.okuokut.org) geliştirilecektir. Oku Okut Platformu üzerinden projeye katılan öğrencilerin düzenli kitap okumaları izlenebilecek ve öğrenciler gerçekleştirilecek çevrim içi modüllerle ve etkinliklerle destekleneceklerdir. Düzenli şekilde kitap okudukları tespit edilen öğrenciler, yapılacak sponsorluk anlaşmaları kapsamında çeşitli şekillerde ödüllendirileceklerdir. İnternete ulaşma imkânı bulunmayan veya bilgisayar ve tablet gibi cihazlara sahip olmayan öğrencilere, Oku Okut Platformu’nun eğitim asistanları tarafından sabit telefon numaraları aranarak hizmet sunulacak ve okuma takipleri yapılacaktır. Proje süresince öğrencilere, velilere ve toplumun geneline hitap eden okuma kültürünün geliştirilmesine yönelik eserler yayımlanacak, uzaktan eğitim sistemlerinden de istifade edilerek çevrim içi seminerler ve konferanslar düzenlenecektir. Proje; konunun paydaşları olan araştırmacılar, öğrenciler, veliler ve öğretmenlerin aktif olarak görev üstleneceği dinamik bir yapıda tasarlanmıştır. Projenin hedef kitlesi alanı; yapay zekâ ve çevrim içi teknolojik imkânlar kullanılmak suretiyle tüm öğrencilerdir. Projeye katılan öğrenciler ve okudukları kitaplara dair bilgiler, MEB ile yapılacak iş birliği protokolü kapsamında e-Okul Sistemi’ne de aktarılabilecektir. Sisteme yüklenen ses dosyalarından uygun olanlar, gerekli yasal izinler alındıktan sonra görme engelli bireylerin kullanımı için sesli kitap formatında Oku Okut Yayınları tarafından yayımlanacak, ücretsiz olarak kullanıma sunulacak ve kütüphanelerle de paylaşılacaktır. Sisteme yüklenen ses dosyalarından yasal izin alınanlar üzerinde, ses sanatlarına yeteneği bulunan öğrencilerin tespiti amacıyla tarama araştırması da yapılabilecektir.
Okuma alanında yapılan uluslararası çalışmalardan, Türkiye’nin mevcut durumunun geliştirilmesi gerektiği anlaşılmaktadır. Türkiye’nin katıldığı Uluslararası Okuma Becerilerinde Gelişim Araştırması PIRLS (Progress in International Reading Literacy Study) uygulaması sadece okuma alanında; Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı PISA (The Programme for International Student Assessment) ise fen bilimleri, matematik ve okuma alanında uygulanmaktadır. Türkiye PIRLS uygulamasına ilk defa 2001 yılında katılmış ve sonrasında bir daha katılım gerçekleştirmemiştir. Türkiye’nin katıldığı PIRLS 2001 uygulamasında katılımcı 35 ülke arasında Türkiye 28 inci olmuştur. Türkiye’nin düzenli olarak katıldığı geniş ölçekli testlerden biri olan PISA başarısı incelendiğinde ise okuma becerileri alanındaki ortalama puanın 466 olduğu görülmüştür. Okuma becerileri alanında Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı OECD (Organisation for Economic Co-Operation and Development-OECD) ortalaması ise 487’dir. Buna göre Türkiye okuma becerilerinde OECD ortalamasının altında yer almaktadır. Ayrıca Türkiye, PISA 2018’e katılan 79 ülke arasında okuma becerileri alanında 40. sırada, 37 OECD ülkesi arasında ise 31. sırada yer almaktadır. Öğrencilerimizin okuma ve okuduğunu anlama becerisinin geliştirilmesine yönelik gerekli tedbirler alınmazsa, okuduğunu anlama ile ilgili sorunlar katlanarak devam edecektir.
Projenin amacı; kendini, tarihini, kültürünü ve dünyayı tanıma yolunda olan öğrencilerimizi, bilimsel veriler ve uluslararası başarılı uygulama örneklerinin ışığında okumaya teşvik ederek okumaya yönelik tutumlarını olumlu yönde geliştirmek ve okuma alışkanlığı kazandırmaktır. Bu temel amaca ek olarak aşağıdaki hususlar hedeflenmektedir:
- Öğrencilerin kitap okuma alışkanlığını artırmaya odaklanan kapsamlı bir akademik araştırmalar yürütülmesi,
- Öğrencilerin kitap okuma düzeninin Oku Okut Platfomu eğitim danışmanları tarafından izlenmesi ve desteklenmesi,
- Düzenli kitap okuduğu tespit edilen öğrencilerin ödüllendirilmesi,
- İlkokul, ortaokul, lise, lisans, yüksek lisans ve doktora öğrencilerine yönelik alanında uzman öğretim üyelerinin danışmanlığında çevrim içi okuma gruplarının kurulması,
- Çevrim içi ortamda yazar-okur buluşmalarının gerçekleştirilmesi,
- Ailelerin ve toplumun bilinçlendirilmesine yönelik seminer ve konferanslar düzenlenmesi,
- Okuma alışkanlığına odaklanan akademik yayınlar yapılması,
Proje kapsamında okunan kitaplar özelinde bilgi yarışmaları düzenlenmesi.
Türkiye’de ve diğer ülkelerde Şubat 2021 itibari ile öğrencilerin okuma alışkanlığını yapay zekâ destekli teknolojik imkânlarla takip etmek ve desteklemek için geliştirilen ve internet üzerinden hizmet sunan bir platform veya mobil uygulama tespit edilememiştir. Dünyada okumayı geliştirmeyi hedefleyen projelerin gelişmiş olanları bile bir web sitesi üzerinden telif hakkı sona ermiş veya bulunmayan kitapların (özellikle klasiklerin) metin ve ses dosyası olarak paylaşılması ve internet kullanıcıların hizmetine sunulması şeklindedir. Benzer bir proje de İngilizceyi yabancı dil olarak öğrenenlere yönelik olarak hazırlanmış sadece belli sayıda (kurgusal) kitabın içeriğine dair çoktan seçmeli veya doğru yanlış sorulardan oluşan sistemlerdir. Örneğin Moodle Reader (moodlereader.com), bu sistem ile çalışmaktadır. Benzer bir şekilde XReading (xreading.com/login/index.php) düzeyli kitapları ve bunlara ait soruları içermektedir. Ancak Xreading, yayınevlerine telif hakkı ödediğinden kullanıcılardan ciddi kullanım ücreti talep etmektedir ve sunduğu hizmet kitapların tam metinleri ve bunlara ait sorulardır. Bu iki sistemde de öğretmenler takip sınıflarına kaydettikleri öğrencilerin hangi kitapların sorularını başarı ile cevapladıklarını takip edebilirler ama yukarıda bahsedilen ücretli sistem de dâhil olmak üzere bu tür sistemler bunun ötesinde geçememektedirler. Son olarak yine telif hakkı bulunmayan sınırlı sayıda kitabın tam metinlerinin paylaşıldığı küçük çaplı Android veya IOS uygulamalar mevcuttur. Bu uygulamalar modüllerden oluşmamakta sadece kitapları barındıran bir sistem olarak hizmet vermektedir. Çoğunlukla kullanıcıları bir araya getirememekte veya bir takip ve teşvik sistemi barındırmamaktadır. Bu açıdan Oku Okut Platformu, okuma alışkanlığını yapay zekâ destekli teknolojik imkânlarla takip etmek ve desteklemek için Türkiye merkezli olarak geliştirilecek özgün bir sistem olacaktır.
Projeye katılım; istekli velilerin ilk ve orta öğrenime devam eden öğrencilerini Oku Okut Platformu’na (www.okuokut.org) kaydetmeleri ile gerçekleşecektir. 18 yaş üstü öğrenciler ve diğer istekliler, kendileri kaydolabileceklerdir. Öğrencilerin sınıf seviyelerine göre projeye katılmaları hedeflenen yıllar şöyledir:
İlkokul 4. Sınıf Öğrencileri (Projenin 1-2.Yılı)
Ortaokul 5.-8. Sınıf Öğrencileri (Projenin 3. Yılı)
Lise Öğrencileri (Projenin 3. Yılı)
Önlisans Öğrencileri (Projenin 3. Yılı)
Lisans Öğrencileri (Projenin 3. Yılı)
Lisanüstü Öğrenciler (Projenin 3. Yılı)
İstekli Vatandaşlarımız (Projenin 3. Yılı)
Yurt Dışında Yaşayan Soydaşlarımız (Projenin 3. Yılı)
Oku Okut Derneği, Dernek Kütük No. 06-142-141, Ankara: Oku Okut Derneği, alanında yetkin* bir grup öğretim üyesi tarafından, öğrencilerin okuma becerilerini geliştirmeye ve topluma okuma alışkanlığı kazandırmaya yönelik projeler geliştirmek ve bu alanda ücretsiz olarak hizmet sunmak üzere 07.12.2020 tarihinde Ankara’da kurulmuştur.
